Tanaffusda o'quvchi qiz o'qituvchining oldiga kelib, xafa ko'rinadi va loyiha befoydaligi tufayli unda qatnashmasligini aytadi.
O'qituvchi jurnalni to'ldirib, qog'ozdan bosh ko'tarmay:
- Xo'sh, bu nima kayfiyat? O'zing qatnashmoqchi eding-ku, injiqliklaringa vaqt yo'q. O'zingni qo'lingga olib, ishni davom etaver, loyiha baho olishing uchun muhim.
Natija: O'quvchi uni tinglamaganlarini his qiladi. Uning his-tuyg'ulari qadrsizlanib, aloqa uzilib qoladi. Ehtimol, keyingi safar u yordam so'rab kelmaydi va intilishlari susayadi.
O'qituvchi o'quvchiga qarab, ruchkasini qo'yadi va yengil bosh irg'aydi:
- Sen loyiha befoyda tuyulayotganini aytding. Bu vazifalar taqsimoti tufaylimi? Yoki boshqa sabab bormi?
O'quvchi tushuntira boshlaydi:
- Meni hech kim tinglamayapti, hamma ishni o'zim qilyapman...
O'qituvchi:
- Tushunaman, bu haqiqatan ham ruhni tushirishi mumkin. Bo'lishganing uchun rahmat. Ish formatini qanday o'zgartirishni gaplashib olaylik. Kel, sening o'zingni jamoada his qilishing uchun nima qilish kerakligini birgalikda o'ylab ko'ramiz.
Natija: O'quvchi uni eshitishganini va jiddiy qabul qilishganini his qiladi. Birdan yechim topilmasa ham, ishonch ortadi, hissiyotlar bostirilmaydi, balki xavfsiz muhitda boshdan kechiriladi. O'quvchida u bilan hisoblashishayotgani hissi paydo bo'ladi.
Xulosa
Faol tinglash shunchaki "xushmuomala bo'lish" emas. Bu to'xtab, avtomatik reaksiyani kechiktirib, haqiqatan hammuloqotga kirishish mahoratidir. Haqiqiy maktabsharoitida bu kuch talab qiladi, ammo aynan shundaylahzalar o'quvchi va o'qituvchi o'rtasida ishonch muhitinishakllantiradi.
Qo'shimcha ma'lumot va misollar
O'qituvchi va o'quvchi o'rtasida ishonchli munosabatlarni shakllantirishga aynan nimalar yordam beradi?
1.
Bashorat qilinuvchanlik va barqarorlik
O'qituvchi izchil xatti-harakat qilganda, o'quvchi nimanikutishni biladi. U o'ziga "to'satdan" baqirilmasligini, qoidalar tushunarli bo'lishini va baholash adolatlibo'lishini tushunadi. Bunday muhit xavotirni kamaytiradiva xavfsizlik hissini yaratadi.
2.
O'quvchi shaxsiyatini hurmat qilish
Bu oddiy narsalarda namoyon bo'ladi: ismini aytibmurojaat qilish, fikr bildirish imkoniyatini berish, sa'y-harakatlarini samimiy tan olish. O'quvchi xato qilsayoki qoidalarni buzsa ham, o'qituvchi xotirjam ohangnisaqlab, shaxsga emas, balki xulq-atvoriga murojaat qilishorqali hurmatini ko'rsatishi mumkin:
"Sen sinfning qadrli a'zosisan, lekin hozirgi xatti-harakating boshqalarga xalaqit bermoqda. Keling, buni qanday o'zgartirishimiz mumkinligini birgalikda o'ylab ko'raylik."
3.
Ochiqlik va insoniylik unsurlari
O'quvchilar o'qituvchining "jonli inson" bo'la olishini- xatosini tan olishini, o'z tajribasi haqida so'zlabberishini, samimiy qo'llab-quvvatlashini ayniqsaqadrlaydiar. Bu munosabatni yanada samimiy va haqiqiyqiladi.
Masalan: "Men ham o'quvchi bo'lganimda sinf oldida chiqish qilish men uchun qiyin edi. Keling, sen uchun buni qanday osonlashtirish mumkinligini birgalikda o'ylab topamiz."
4.
Aralashmasdan yonida bo'la olish mahorati
Ba'zida o'quvchiga shunchaki yonida unga befarq bo'lmagankatta yoshli odam borligini bilish kifoya. Bunday paytlardaqisqa jumla, nigoh yoki imoishora yetarli - eng muhimi, xabar samimiy bo'lishi kerak:
"Agar gaplashishni istasang, men shu yerdaman"
"Darsda o'zingni qulay his qilishing men uchun muhim."
5.
Shaxsiy e'tibor
Har bir o'quvchiga nafaqat natijalari, balki shaxssifatida ham e'tibor berilayotganini his qilishmuhimdir. Hatto kun boshidagi qisqa suhbat, ishga izoh yokisinfda yordam so'rash ham: "Sen muhimsan"