Maqsad:
O'qituvchilarda auditoriya bilan samarali muloqot o'rnatish, nutq orqali psixologik ta'sir ko'rsatish, hissiyot va mantiq uyg'unligini saqlagan holda ishonchli chiqish qobiliyatlarini rivojlantirish.
Vaziyat:
Yangi o'qituvchi dars boshlanishida juda hayajonlanadi, nutqi tartibsiz chiqadi, ovoz titraydi, fikrlar adashadi. O'quvchilar e'tiborini yo'qotadi.
Amaliy yondashuv:
"Hayajon — dushman emas, signal" mashqi: o'qituvchi o'z hayajonini tan oladi va uni nazoratga olish uchun 3 marotaba chuqur nafas olib chiqish qiladi.
"Sahna tayyorgarligi" amaliyoti: zalda yurish, mikrofon bilan ishlash, suv tayyorlash, nafasni diafragma orqali boshqarish.
Har bir ishtirokchi 2 daqiqalik mini-nutq bilan chiqadi va guruhdan konstruktiv fikr-mulohaza oladi.
Natija:
Ishtirokchilar o'z nutqidagi hayajonni boshqarish, ovoz barqarorligini saqlash va ishonchli chiqish qilishni o'rganadilar.
Vaziyat:
Ba'zi o'qituvchilar ma'ruzasini quruq faktlar, raqamlar bilan boshlaydi. Natijada auditoriya diqqatini tez yo'qotadi.
Amaliy yondashuv:
Mashq: "Raqamni hikoyaga aylantir" — ishtirokchi statistik ma'lumotni hayotiy voqea yoki shaxsiy misol bilan ifoda etadi.
Guruhiy muhokama: tinglovchiga nimasi ko'proq ta'sir qildi — raqammi yoki hikoyami?
Tahlil: kuchli kirish nutqlari misollarini tinglab, ularning psixologik ta'sirini baholash.
Natija:
O'qituvchilar nutqni hissiyot va obrazlar orqali jonlantirishni o'rganadi; tinglovchilarning e'tiborini boshidan tortish ko'nikmasi shakllanadi.
Vaziyat:
O'qituvchi nutq davomida ko'z bilan aloqa qilmaydi, qo'llarini yashiradi yoki juda tez yuradi. Bu holat nutqning ta'sirini pasaytiradi.
Amaliy yondashuv:
"Ko'z bilan aloqa" mashqi: har bir ishtirokchi 30 soniya davomida bir inson bilan faqat ko'z orqali aloqa o'rnatadi.
"Tana tili sinovlari": so'zsiz 3 xil hissiyot (ishonch, shubha, ishtiyoq)ni mimika va imo-ishoralar bilan ifodalash.
Nutq jarayonida tana holati, qo'l harakatlari va yuz ifodalarini videoga yozib tahlil qilish.
Natija:
Ishtirokchilar noverbal signallarning ta'sirini anglaydi va ularni ongli ravishda boshqarishni o'rganadi.
Vaziyat:
O'qituvchi dars davomida faqat o'zi gapiradi, auditoriyadan javob kutmaydi, muloqot o'rnashmaydi. Natijada o'quvchilar sustlashadi.
Amaliy yondashuv:
"Savol–javob zanjiri" mashqi: nutq orasida kamida uchta ochiq savol berish va javobni kutish.
"Muloqot pauzasi" – har bir bo'limdan so'ng 10 soniya sukut saqlash orqali fikr o'tishini nazorat qilish.
Jamoaviy mulohaza: qaysi nutq usullari auditoriyani faollashtirdi, qaysilari yo'q?
Natija:
O'qituvchilar auditoriya bilan o'zaro aloqani saqlash, tinglovchilarni faollashtirish usullarini o'zlashtiradilar.
Mashq: "3 qadamli ishontirish"
Topshiriq:
Har bir ishtirokchi 2 daqiqalik nutq tayyorlaydi va unda quyidagi tuzilma bo'ladi:
- • Xarakter (ishonch uyg'otuvchi boshlanish)
- • Hissiyot (motivatsion yoki ilhomlantiruvchi qism)
- • Mantiq (aniq dalil va xulosa bilan yakun)
Natija:
Ishtirokchilar mantiq, hissiyot va ishonchlilik uyg'unligini saqlagan holda nutq tuzish ko'nikmasini mustahkamlashadi.