1-vaziyat: O‘qituvchining keskin izohi sabab obro‘siga zarar yetishi⌄
Vaziyat:
O‘quvchi ijtimoiy tarmoqda noto‘g‘ri ma’lumot bilan post joylaydi. O‘qituvchi asabiy holatda post ostiga keskin, tanbeh ohangidagi izoh yozadi. Ota-onalar va boshqa o‘quvchilar bu izohni ko‘rib, o‘qituvchi haqida salbiy fikr shakllantira boshlaydi. Natijada o‘qituvchining obro‘siga zarar yetadi.
Amaliy yondashuv:
Netiket bo‘yicha mashq: bir xil vaziyat uchun keskin va etika asosidagi izoh variantlari solishtiriladi.
“Yozishdan oldin o‘yla” qoidasiga amal qilish: 10 soniya kutish va shunda javobni qayta o‘ylab yozish mashqi.
O‘qituvchi yordamchi iboralarni o‘rganadi:
“Bu mavzuni birga aniqlab olaylik”, “Sizning fikringiz qiziq, ammo dalil keltiray” va h.k.
Jamoaviy tahlil: keskin izohning kimga qanday ta’sir qilishi (o‘quvchi, ota-ona, hamkasb).
Natija:
Ishtirokchilar onlayn muloqotda hurmat, xotirjamlik va xushmuomalalikni saqlashning ahamiyatini tushunadi, o‘z raqamli obro‘sini ongli ravishda boshqarishni o‘rganadi.
2-vaziyat: O‘quvchi suratini ruxsatsiz joylashtirish⌄
Vaziyat:
O‘qituvchi sinf tadbiridan olingan suratni Instagram sahifasiga joylaydi. Suratda barcha o‘quvchilar ko‘rinadi, lekin ota-onalarning roziligi olinmagan. Bir necha ota-ona bunga e’tiroz bildiradi.
Amaliy yondashuv:
“Shaxsiy ma’lumot nima?” mavzusida mini-bahs: surat, ism, video, yoki chat yozishmasida nimalar shaxsiy ma’lumot ekanligini belgilang.
Mashq: har bir suratni ko‘rib, “Joylab bo‘ladimi? Qanday sharoitda?” savollariga javob berish.
Ota-onalardan ruxsat olish uchun namunaviy matn tayyorlash (“Rozilik formasi” mashqi).
O‘quvchi – o‘qituvchi – ota-ona o‘rtasidagi onlayn chegaralar bo‘yicha qoidalar ishlab chiqish.
Natija:
Ishtirokchilar ijtimoiy tarmoqlarda shaxsiy ma’lumotlarni himoya qilish qoidalariga amal qilishni o‘rganadi, raqamli etik madaniyat mustahkamlanadi.
3-vaziyat: Onlayn bahsda hurmatni yo‘qotish⌄
Vaziyat:
Ijtimoiy tarmoqdagi pedagoglar guruhida ta’limdagi yangi tartib bo‘yicha munozara ketmoqda. Ba’zi o‘qituvchilar keskin fikr bildiradi, boshqalar bir-birini masxara qiladi. Bahs konstruktiv emas, konfliktga aylanadi.
Amaliy yondashuv:
“Konstruktiv bahs” mashqi: Har bir ishtirokchi aynan bir fikrga hurmat bilan yondashib, qarshi dalil keltiradi.
Keskin iboralarni yumshoq muqobillarga almashtirish mashqi: Masalan, “Xato gapiryapsiz!” jumlasi o‘rniga “Bu masalaga boshqacha yondashuv ham bor.” kabi jumlalar qo‘llaniladi.
Netiket qoidalarini amaliy qo‘llash:
– shaxsga emas, fikrga munosabat bildirish
– dalil keltirish
– kinoyani cheklash
“Onlayn bahs etikasi” bo‘yicha qoidalar jadvalini tuzish.
Natija:
Ishtirokchilar onlayn muhokamada hurmat, sabr, xolislik va konstruktiv aloqaning ahamiyatini anglaydi. Qarshi fikrga to‘g‘ri munosabat bildirish ko‘nikmasi shakllanadi.
Yakuniy xulosa
Amaliy mashg‘ulotlar natijasida ishtirokchilar quyidagi ko‘nikmalarni chuqur o‘zlashtiradi:
ijtimoiy tarmoqlarda axborot madaniyatini ongli ravishda qo‘llash;
netiket qoidalariga rioya qilish;
o‘qituvchi uchun raqamli obro‘ning qanchalik muhimligi;
hurmatli, dalilga asoslangan va muloyim onlayn muloqot strategiyalari;
shaxsiy ma’lumot va raqamli etikaga oid mas’uliyatli yondashuv.
Amaliy mashg‘ulotlar natijasida ishtirokchilar quyidagi ko‘nikmalarni chuqur o‘zlashtiradi:
ijtimoiy tarmoqlarda axborot madaniyatini ongli ravishda qo‘llash;
netiket qoidalariga rioya qilish;
o‘qituvchi uchun raqamli obro‘ning qanchalik muhimligi;
hurmatli, dalilga asoslangan va muloyim onlayn muloqot strategiyalari;
shaxsiy ma’lumot va raqamli etikaga oid mas’uliyatli yondashuv.