Tabiatning kichik yordamchilari kimlar?
Har bir bola tabiatni asrashga hissa qo‘sha oladi. Shuning uchun biz ularni “tabiatning kichik yordamchilari” deb ataymiz. Tabiatda tozalikni saqlash, plastikni to‘g‘ri tashlash, qog‘ozni alohida yig‘ish kabi kichik odatlar keyinchalik katta o‘zgarishlarga sabab bo‘ladi.
Texnologik xaritada ta’kidlanganidek, bola tabiatdagi muammolarni ko‘ra olishi, ularni hal qilish jarayonida faol ishtirok etishi muhim. O‘qituvchi mashg‘ulot davomida savol-javob, o‘yin va ijodiy faoliyat orqali bolalarni ushbu roldan xabardor qiladi.
🧩 Plastik ko‘payganda nima bo‘ladi?
Mashg‘ulotning birinchi savoli — plastikning tabiatga qanday zarar yetkazishi. Bolalarga quyidagi real misollar rasm va kartochkalar orqali ko‘rsatiladi:
- yerda yotgan plastik idishlar;
- o‘rmonda plastikdan bezovta bo‘lgan hayvonlar;
- plastik sabab ifloslangan hududlar.
Plastikni tashlash oson, lekin u yuzlab yillar davomida tabiatda saqlanib qolishi, suv va tuproqni ifloslantirishi, hayvonlar va odamlar salomatligiga zarar yetkazishi mumkin.
🧒 Tabiatning kichik yordamchilari nimalar qiladi?
Texnologik xaritada bolalarga o‘rgatiladigan uch asosiy harakat aniq ko‘rsatilgan:
- Plastikni qutiga tashlaymiz.
- Qog‘ozni alohida yig‘amiz.
- Paketni qayta ishlatamiz.
Bu uchta oddiy qoida bolalarni ekologik mas’uliyatga o‘rgatadi. Ular chiqindilarni oddiy ko‘rinishda saralay oladi va “plastikni shunchaki tashlab yubormaslik” tushunchasini shakllantiradi.
🦊 Rolli o‘yin: “Hayvonlar raqsi”
- o‘rmonda yashovchi hayvonlar raqsga tushadi;
- odamlar tashlab ketgan plastik sabab ular raqsni to‘xtatadi;
- hayvonlar bolalardan yordam so‘raydi.
Bunday dramatizatsiya bolalarda achinish, g‘amxo‘rlik va yordam berish hissini uyg‘otadi, “agar biz tozalikni saqlasak, hayvonlar yana quvonchli bo‘ladi” degan xulosaga olib keladi.
🎲 O‘yin: “Plastikni qutiga tashla!”
Mashg‘ulotning asosiy interfaol qismi — “Plastikni qutiga tashla” o‘yini. O‘qituvchi bolalarga turli axlat kartochkalarini tarqatadi: qog‘oz, plastik, shisha.
- Bolalar yugurib, faqat plastik buyumlarni plastik qutisiga tashlaydi.
- Qog‘oz va shisha boshqa qutilarga yoki stolga qaytarib qo‘yiladi.
Bu o‘yin bolalarda:
- tez fikrlash,
- chiqindilarni to‘g‘ri saralash,
- jamoada ishlash
ko‘nikmalarini rivojlantiradi.
🧪 STEAM faoliyati: Plastikdan yangi buyum yasaymiz
STEAM yondashuvi asosida mashg‘ulotda plastikdan yangi foydali buyumlar yasash taklif qilinadi:
- gultuvak;
- qalamdon;
- suv purkagich idishi.
Bu faoliyat orqali bolalar:
- qayta ishlashni amalda o‘rganadi;
- plastikni tashlashdan oldin “undan yana nima qilsa bo‘ladi?” deb o‘ylaydi;
- ijodkorlik va mayda motorika ko‘nikmalarini rivojlantiradi.
📘 Yakuniy mashg‘ulot: “To‘g‘rimi – noto‘g‘ri?”
Yakuniy bo‘limda o‘qituvchi interfaol test o‘tkazadi. U turli gaplarni o‘qiydi, bolalar esa to‘g‘ri bo‘lsa yashil belgini, noto‘g‘ri bo‘lsa qizil belgini ko‘taradilar:
- ❌ Plastikni yerga tashlaymiz.
- ✔ Plastikni qayta ishlaymiz.
- ❌ Plastik daryoga tushsa yaxshi.
- ✔ Tabiatga yordam beramiz.
Bu mashg‘ulot ekologik qaror qabul qilishni mustahkamlaydi va bolalarning “to‘g‘ri-noto‘g‘ri”ni tezda ajratish qobiliyatini rivojlantiradi.
✨ Xulosa
Bolalar tabiatning eng kichik, lekin eng muhim yordamchilari. Ular plastikni yig‘ish, qog‘ozni alohida tashlash, paketni qayta ishlatish kabi oddiy odatlar orqali sayyoramiz kelajagini himoya qilishadi.
Ularni erta yoshdan ekologik faol, mas’uliyatli va ijodkor qilib tarbiyalash — bizning eng katta vazifamizdir.
Har bir bo‘limdan so‘ng bolalarga qisqa savollar bering: “Biz bugun tabiatga qaysi yordamni berdik?”, “Plastikni qayerga tashlash kerak?”, “Hayvonlar bizdan nimalarni kutadi?”. Shu tarzda bolalar o‘z xulosalarini mustaqil shakllantiradilar.