5-mavzu: Daraxtlar – bizning do‘stlarimiz
Bolalarda daraxtga mehr, g‘amxo‘rlik va ekologik mas’uliyatni shakllantirish
Daraxtlar bizning eng katta do‘stlarimizdir — ular bizga soya beradi, meva beradi, qushlarga uy bo‘ladi, havoni tozalaydi va shaharni chiroyli qiladi. Bu mashg‘ulot bolalarda tabiatga mehr, g‘amxo‘rlik va amaliy ko‘nikmalarni shakllantirishga qaratilgan.
🌬️ Daraxt havoni qanday tozalaydi?
(Kirish bosqichi — taqqoslash, taxminan 7 daqiqa)
Dars boshida bolalarga ikki xil shahar tasvirlangan rasm ko‘rsatiladi: biri ko‘p daraxtli, rang-barang va quvonchli; ikkinchisi esa daraxtsiz, tutun bilan to‘lgan, xira manzara.
Bolalar bilan suhbat:
- “Qaysi joyda havo tozaroq?” → Daraxtli shahar.
- “Nega?” → Daraxt barglari kislorod chiqaradi, changni ushlaydi va havoni tozalaydi.
Shu taqqoslash orqali bolalar daraxtning tabiatdagi asosiy vazifasi — havoni tozalash ekanini sodda misol orqali tushunib oladilar.
🌱 Daraxtlar bizga nima beradi?
(Asosiy faoliyat — interfaol o‘yin)
Ko‘rgazmali kartochkalar yordamida bolalar daraxtning foydasini rasmlar orqali aniqlaydilar. Tarbiyachi har bir rasmni ko‘rsatadi, bolalar esa “Daraxt bizga nima beradi?” degan savolga javob topishadi.
Daraxtlar quyidagilarni beradi:
- Mevalar — olma, gilos, o‘rik va boshqalar.
- Qushlar uchun uy — shoxlar orasida uya quradilar.
- Soya — issiq kunda dam olish uchun salqin joy.
- Kislorod — biz nafas olaydigan toza havo.
- Suv aylanishiga yordam — daraxtlar yomg‘ir suvini yerga singdiradi.
- Yog‘och — uy, mebel va turli buyumlar tayyorlanadi.
Ushbu o‘yin bolalarga daraxtning hayot uchun qanchalik zarurligini sodda va aniq tasavvur qilish imkonini beradi.
🛡️ Harakatli o‘yin: “Daraxtni himoya qil!”
(Faol harakatli didaktik o‘yin)
O‘yin tartibi:
- 1-bosqich: Musiqa yangraydi — bolalar maydonda erkin harakatlanadi, yugurishadi, sakrashadi.
-
2-bosqich: Musiqa to‘xtaganda tarbiyachi kartochka ko‘rsatadi:
- ✔ — daraxt ekish, daraxtga suv quyish, daraxtni asrash;
- ✘ — shoxni sindirish, barglarni yulish, daraxt po‘stlog‘ini shikastlash.
- 3-bosqich: Agar kartochkada to‘g‘ri xatti-harakat bo‘lsa, bolalar qarsak chaladi. Agar noto‘g‘ri xatti-harakat
Shu tariqa bolalar daraxtga zarar yetkazuvchi xatti-harakatlarni yodida saqlab qoladi va ularni kundalik hayotda takrorlamaslikni o‘rganadi.
🌳 STEAM amaliy mashg‘uloti: “Kichik daraxt ekamiz”
(Ijodiy ish — qog‘oz va ranglar bilan)
Amaliy ish bosqichlari:
- Qalin qog‘ozdan daraxt tanasi va shoxlarini kesib olish.
- Rangli qog‘ozdan barglarni kesish va bo‘yash.
- Barglarni daraxt shoxlariga yopishtirish.
- Pastga “Men daraxtlar do‘stiman” degan yorliqni joylashtirish.
Bu mashg‘ulot jarayonida bolalarda ijodkorlik, mayda motorika va ekologik mas’uliyat ko‘nikmalari birgalikda rivojlanadi. Har bir bola o‘z daraxti uchun “g‘amxo‘r egasi” bo‘lishi kerakligi ta’kidlanadi.
🗣️ Yakun: “Biz daraxtlarga qanday yordam bera olamiz?”
Mashg‘ulot yakunida bolalar kichik refleksiya doirasida savollarga javob berishadi:
- “Daraxt nima uchun bizning do‘stimiz?”
- “Biz daraxtni qanday asraymiz?”
- “Daraxtlar bo‘lmasa, atrof-muhitimiz qanday bo‘lar edi?”
Tarbiyachi faol ishtirok etgan bolalarni “Daraxtlar do‘sti” yorlig‘i yoki yulduzcha bilan rag‘batlantiradi. Shu orqali bolalar daraxtga bo‘lgan mehrini amaliy harakatlar bilan ko‘rsatishga undaladi.
🌟 Xulosa
Ushbu mashg‘ulot yakunida bolalar quyidagi muhim xulosalarga keladi:
- Daraxtlar havoni tozalaydi va shaharni sog‘lom qiladi.
- Daraxtlar odamlar va hayvonlar uchun soya, uy, meva va kislorod manbaidir.
- Daraxt shoxini sindirish, bargini yulish — tabiatga zarar yetkazish ekanini tushunadilar.
- Har bir bola daraxt ekish, uni sug‘orish va asrash orqali tabiatga yordam bera olishini anglaydi.
Shu tariqa “Daraxtlar – bizning do‘stlarimiz” mavzusi bolalarda tabiatni sevish, g‘amxo‘rlik qilish va ekologik mas’uliyatni shakllantiradi.