Simulyatsiya: Maktab sharoitida oʻsmirlarning emotsional va xulq-atvor qiyinchiliklari

Simulyatsiya

Vaziyat tavsifi

O'smirlarning emotsional qiyinchiliklari

7-"B" sinf rahbari Shahnoza Abdullayevna tomonidan kuzatilgan vaziyat oʻquvchi — 13 yoshli Dilnozaning emotsional holati va ijtimoiy xulq-atvoridagi sezilarli oʻzgarishlar bilan bogʻliq. Soʻnggi ikki oy ichida u ancha loqayd boʻlib qolgan, sinfdagi ijtimoiy faoliyatlardan oʻzini chetga tortmoqda, dars jarayonida esa tushkun va befarq kayfiyatda ishtirok etmoqda. Dilnozaning sinfdan chekinishi, befarqligi, darslarga loqayd munosabati va kayfiyatining beqarorligi, bularning barchasi ichki emotsional nomutanosiblik yoki oʻzaro munosabatlardagi muammolar belgisi sifatida qaralishi kerak.

Bunday xatti-harakatlar koʻpincha oʻsmirning ichki kechinmalari, tushkunlik yoki eʼtiborga ehtiyoji borligidan darak beradi. Balki u uyda yoki doʻstlar orasida tushunilmayotgandir. Oʻsmirlar baʼzida ogʻzaki ayta olmaydigan his-tuygʻularini aynan harakatlari orqali namoyon qilishadi. Shuning uchun Dilnozaning holatiga faqat "qoidabuzarlik" sifatida emas, balki yordam soʻrovi sifatida qarash muhim. Oʻqituvchining holatni erta sezgani — juda muhim. Endi esa bu holatga ota-onalar va psixolog bilan birgalikda yondashish, Dilnozaga yordam berish yoʻllarini izlash kerak. Muhimi — uni ayblamasdan, tushunishga harakat qilishdir

Savollar

Professional yondashuvni o'rganish

Savollar:

1-savol: Agar ona darrov himoyalanishga o'tib, maktabni ayblay boshlasa, siz suhbatni qanday boshlaysiz?
2-savol: Qarshilik uyg'otmasdan, aksincha ishonch va qiziqish uyg'otish uchun qanday so'zlarni tanlaysiz?

Savollarga oid tavsiyalar

Ayblov ohangidan saqlaning. Hatto ota-ona holatni inkor etsa ham, ular bilan bosim orqali emas, balki hamdardlik (empatiya) asosida aloqa o'rnatishga harakat qiling.
G'amxo'rlikni alohida ta'kidlang. O'qituvchi bola haqida befarq emasligini, uni "tashlab yuborayotgan" emas, balki uning holatidan xavotir olayotganini va yordam yo'lini izlayotganini ko'rsatishi zarur.
Mutaxassislarni suhbatga jalb eting. Maktab psixologining ishtiroki muloqotni muloyim tarzda olib borishga yordam beradi va vaziyatga chuqurroq yondashish imkonini beradi.
Shoshilmang. Ba'zi hollarda bitta suhbat yetarli bo'lmasligi mumkin. Biroq bu ilk va muhim qadamdir. Asosiysi — muloqotni to'xtatib qo'ymaslik.

Keys: umumiy oʻrta taʼlim maktablari sharoitida oʻsmirning emotsional va xulq-atvor qiyinchiliklari

Batafsil tahlil va tushuntirish

Maktab muhiti va o'qituvchi-o'quvchi munosabatlari

Dilnozaning xatti-harakatlaridagi keskin oʻzgarishlar yaʼni oʻzini chetga olishi, oʻqishga boʻlgan qiziqishning susayishi, muallimlarga qopol munosabati, maktab tartib-qoidalariga eʼtiborsizlik kabi holatlar oʻsmirda ichki emotsional zoʻriqish mavjudligini koʻrsatadi. Bunday xatti-harakatlar koʻpincha koʻzga tashlanmaydigan ruhiy holatning tashqi ifodasi sifatida qaraladi. Inshodagi "Menga baribir, men hech kimga kerak emasman" jumlasi esa qizning ichki ruhiy iztirobda ekanidan, oʻzini yolgʻiz va qadrsiz his qilayotganidan darak beradi.

Qizning tashqi koʻrinishidagi oʻzgarishlari, jumlada, yorqin kiyimlar va boshqa bolalardan ajralib turishga urinish, koʻpincha eʼtibor talab qilish, oʻzini anglatish va ichki ehtiyojlarni boshqalarga yetkazishga boʻlgan intilish bilan bogʻliq boʻlishi mumkin. Bu holatlarni anglamasdan qattiq tanbeh berish, qarshilikni kuchaytirishi va qizda yanada yopiqlikni keltirib chiqarishi mumkin.

7-"B" sinf rahbari Shahnoza Abdullayevna oʻquvchilardan biri — 13 yoshli Dilnoza soʻnggi ikki oy ichida keskin oʻzgarganini aytadi. Qizaloq sinfdoshlari bilan muloqot qilishni toʻxtatdi, oʻzini chetga oldi, oʻqishga befarq boʻlib qoldi.U koʻpincha darslarda befarq oʻtiradi. Unda oʻqituvchilar shaʼniga keskin gaplar aytish, darslarda yigʻlash, maktab qoidalarini namoyishkorona mensimaslik paydo boʻldi.

Oʻqituvchilar qizning tashqi koʻrinishidagi oʻzgarishni ham payqashdi: koʻzni qamashtiruvchi makiyaj, yorqin kiyimlar, maktab dress-kodiga mos kelmaydigan kiyimlar. Ayniqsa, Dilnozaning so'rovnomada "Menga baribir, men baribir hech kimga kerak emasman" degan bittagina jumla yozgani kishini tashvishga soldi.

Sinf rahbari qiz bilan muloqot qilishga uringanida, suhbat "baribir tushunmaysiz" degan javob bilan yakunlandi. Shundan soʻng Shahnoza Abdullayevna oʻquvchining onasi Kamola Rahmatovna bilan suhbatlashdi. Dastlab ona muammoni inkor etdi va "barcha oʻsmirlar shunday boʻladi" deb hisobladi. Biroq suhbat davomida qizining otasi boshqa shaharda ishlayotganini, oʻzi esa bandligi sababli uyda qizi bilan deyarli muloqot qilmasligini tan oldi.

Mumkin bo'lgan yechim

Professional yondashuv

Sinf rahbari Dilnoza bilan ishonchli aloqa o'rnatishga harakat qildi, unga tinglovchi va qo'llab-quvvatlovchi muhit yaratdi. Maktab psixologi jalb qilinadi, psixologik suhbatlar orqali ichki his-tuyg'ulari aniqlandi. Onaga muammoni inkor etmaslik, qiziga vaqt ajratish va emotsional yaqinlikni oshirish tavsiya etiladi. Zarurat bo'lsa, tashqi mutaxassis (psixoterapevt) bilan bog'lanish ham taklif qilindi. Maqsad — qizni ayblamasdan, uning holatini tushunish va uni yolg'izlikdan olib chiqish.