
4-sinf o'quvchisi Samir doimiy ravishda o'z xatolari uchun javobgarlikni boshqalarga yuklash odatini namoyon qilmoqda. Masalan, maktab oynasi sindirilgan holatda u darhol boshqa sinfdoshini ayblagan, garchi aybining aniq dalillari mavjud bo'lsa ham. Yana bir safar, uy vazifasini bajarmagan holda, ukasini bahona qilib, go'yoki daftarini u yirtib tashlagani uchun yozolmaganini aytgan.
Har qanday mojaro yoki ochiq ayblovga duch kelganida, Samir ishonch bilan: "Bu men emas!" deya javob beradi — hatto o'qituvchida unga qarshi faktlar bo'lsa ham. O'qituvchi bir necha bor u bilan sokin suhbatlar o'tkazgan, rostgo'ylik, javobgarlik va ochiq muloqot muhimligini tushuntirgan. Ammo Samir o'z xatti-harakatlari uchun javobgarlikni tan olishdan qat'iyan bosh tortadi.
Bunday xatti-harakatlar tashvishga solmoqda, chunki bu Samirning o'zini anglash, axloqiy rivojlanish va mustaqil fikrlovchi shaxs bo'lib yetishishiga to'sqinlik qilishi mumkin.
Savollar:
- 1-savol: Nega ayrim bolalar aybini tan olishdan qochadi?
- 2-savol: Javobgarlikni boshqalarga yuklaydigan bola sinf jamoasiga qanday ta'sir qiladi?
- 3-savol: "Bu men emas!" degan so'zlar ortida qanday his-tuyg'ular yashirin bo'lishi mumkin?
- 4-savol: Katta odam bola sha'nini buzmasdan qanday qilib rostini aniqlashi mumkin?
- 5-savol: Bunday vaziyatda nima muhimroq — jazo berishmi yoki ishonchli suhbat o'tkazishmi?
Savollarga oid tavsiyalar
-
Bola ustiga "yolg'onchi", "ayyor" degan yorliqlarni yopishtirmang. Bunday xulqning sababi jazo qo'rquvi yoki mojarodan qochish odati bo'lishi mumkin.
-
Unga ixtiyoriy tan olish imkonini bering: "Agar rostini aytsang, birga hal qilamiz", deb taklif qiling.
-
Ota-onani suhbatga jalb qiling: uyda ham xuddi shunday muammolar bormi — aniqlashtiring.
-
Rosti uchun ijobiy mustahkamlovchi tizim yarating: bola xatoni tan olsa, bu jasorati uchun maqtov eshitsin.
-
Asta-sekin "xato qilish uyat emas, lekin javobgarlikni olish muhim" degan fikrni shakllantiring.